Gloryfikacyjny wizerunek Jana III Sobieskiego. Projekt badawczy Polonika

Autorkami projektu „Sztuka i polityka. Gloryfikacja Jana III w działaniach artystycznych biskupa Puy, Armanda de Bethune jako element wielkiej polityki europejskiej” są dr Anna Oleńska i dr Katarzyna Kolendo-Korczak. Celem badawczym jest nowe odczytanie programu ideowego pomnika Sobieskiego (ok. 1683–1687), stworzonego przez nadwornego rzeźbiarza biskupa Pierre'a Vaneau, którego elementy są rozproszone w kolekcjach we Francji i Polsce. Przedmiotem będą też inne fundacje biskupa związane z Janem III – znane ze źródeł dekoracje apartamentów jego dwóch rezydencji.

Pomnik już w końcu w XIX w. stał się przedmiotem zainteresowania badaczy francuskich i polskich, jednak nie zostały rozstrzygnięte zasadnicze kwestie, dotyczące jego bezpośredniego zleceniodawcy, przeznaczenia oraz programu ideowego. Nie zgodzono się co do przewidywanego miejsca ustawienia pomnika, dywagowano też bez ostatecznej konkluzji, czy jest to dzieło ostateczne, czy też model. W nowszej literaturze, zarówno polskiej, jak i francuskiej, tematyka ta nie cieszyła się żadnym zainteresowaniem, ani z perspektywy historyków sztuki, ani historyków. Tymczasem szczególnie ważki wydaje się program dynastyczny dzieła Vaneau, eksponujący rolę królewicza Jakuba w wiktorii wiedeńskiej. Podkreślanie roli Jana III i Jakuba, przy jednoczesnym pomijaniu zasług cesarza Leopolda I, wpisuje się doskonale zarówno w politykę zagraniczną prowadzoną wówczas przez Francję, jak również w forsowanie kandydatury Jakuba na króla Polski przez Sobieskich (udział w militarnych sukcesach ojca, predestynuje królewicza na godnego następcę polskiego tronu).

Celem projektu ma być kompleksowe opracowanie zamówień artystycznych biskupa związanych z gloryfikacją Jana III w szerokim kontekście historycznym, kulturowym i politycznym oraz ikonografii władzy, szczególnie związanej z kształtowaniem wizerunku Ludwika XIV. Dzięki tym zamówieniom wizerunek polskiego monarchy stał się elementem ważnym nie tylko dla sztuki polskiej, ale wszedł do imaginarium sztuki europejskiej.

Ostatecznym rezultatem projektu będzie przygotowanie do publikacji naukowego opracowania, poświęconego zamówieniom artystycznym biskupa Puy Armanda de Bethune związanych z gloryfikacją Jana III, która to pozycja opublikowana zostanie w ramach działalności wydawniczej Instytutu Polonika.

Dr Anna Oleńska – historyk sztuki, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, doktorat w Instytucie Sztuki PAN (2009); pracownik naukowy Instytutu Sztuki PAN, redaktor „Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce” oraz wykładowca w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zajmuje się sztuką XVII/XVIII w. w szerokim kontekście kulturowym, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii patronatu nad sztuką w Rzeczypospolitej oraz ogrodami historycznymi. Autorka licznych artykułów naukowych, książki „Jan Klemens Branicki – „Sarmata nowoczesny". Kreowanie wizerunku poprzez sztukę” (2011), współautorka kilku tomów „Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce” [Powiat Biała Podlaska (2006); Miasto Białystok (2015); Powiat Białystok (2016), Powiat Radzyń Podlaski (2019)] oraz autorka wielu monografii w serii „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”. Od 1996 r. uczestniczka prac inwentaryzacyjnych w kościołach rzymskokatolickich na Białorusi (z terenów w granicach Rzeczpospolitej sprzed 1939). Stypendystka m.in. uniwersytetu Harvarda w Dumbarton Oaks i Fundacji Lanckorońskich.

Dr Katarzyna Kolendo-Korczak – absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim (1998), doktorat w Instytucie Sztuki PAN (2009). Od 2000 r. zatrudniona w Instytucie Sztuki PAN w pracowni Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce, od 1996 r. uczestniczka prac inwentaryzacyjnych w kościołach rzymsko-katolickich na Białorusi (w granicach Rzeczpospolitej sprzed 1939). W latach 2015–2020 brała udział jako ekspert w programie konserwacji królewskich sarkofagów z krypty katedry na Wawelu. Autorka m.in. „Królewskie sarkofagi metalowe w grobach królewskich na Wawelu. Historia, wymowa ideowa, konserwacja i restauracja”, Kraków-Katowice 2022, (z Agnieszką Trzos); „Sarkofag Stefana Batorego i jego wzory graficzne czyli Res gestae regi Stephoni Bathory”, "Biuletyn Historii Sztuki" LXXV 2013 t. 4, s. 641–670; „Epitafium Jerzego Rudominy i jego towarzyszy w farze w Nowogródku - rzeźbo inspirowana literaturą i literaturo inspirowana rzeźbą”, [w:] „Literatura i rzeźba / Literatur und Skulptur”, Warszawa-Kraków 2018, s. 165–178; „Praecepta politica w toruńskim ratuszu. Niezachowany cykl malowideł z Sali Rady z 1603 roku i jego europejski kontekst”, Warszawa 2014; współautorka tomów „Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce” [Powiat Biała Podlaska (2006), Miasto Białystok (2015), Powiat Białystok (2016), Powiat Radzyń Podlaski (2019)] oraz autorka wielu monografii w serii „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”. Stypendystka m.in. Fundacji Lanckorońskich.