Florian Wyganowski. Inżynier, architekt, przedsiębiorca budowlany
Projekt badawczy dotyczący spuścizny i dokonań Floriana Wyganowskiego, architekta i inżyniera, aktywnego w Rydze na przełomie XIX i XX wieku, zainicjowany został w 2023 roku, w Instytucie Polonika w ramach działalności Programu Strategicznego Badania. Kariera Floriana Wyganowskiego, na polu szeroko pojętego budownictwa, stanowi istotny wkład w kulturę materialną terenów współczesnej Łotwy, Litwy oraz Białorusi, zaś sama postać stanowi doskonały przykład funkcjonowania architektów polskiego pochodzenia na terenach wielokulturowego Imperium oraz ich wkładu w rozwój dziedziny.
Podstawowym celem projektu badawczego jest kontynuacja badań nad architekturą łotewską i litewską przełomu XIX i XX wieku powstałą w kręgu architektów i inżynierów polskiego pochodzenia, gdyż dotychczasowe kwerendy potwierdziły pierwotne przypuszczenia, że działalność Floriana Wyganowskiego jest w tym kontekście tematem o ogromnym potencjale.
Projekt realizowany jest przez dr. Jana M. Nowickiego z Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Kwerendy przeprowadzone w pierwszym etapie prac, m.in. w zbiorach Państwowego Archiwum Historycznego Łotwy (Latvijas Valsts Vēstures Arhīvs), Państwowego Archiwum Historycznego Litwy (Lietuvos Valstybės Istorijos Archyvas) oraz polskich i zagranicznych repozytoriach online, zaowocowały pozyskaniem obszernych i różnorodnych materiałów archiwalnych.
Z dotychczasowych badań, jak przyznaje dr Jan M. Nowicki, wyłania się „wieloaspektowy i przez to niezwykle interesujący obraz kariery Wyganowskiego. Ziemianin z pochodzenia, który ukończywszy studia ściśle inżynierskie, zrealizował w ciągu 30 lat pokaźną liczbę nierzadko prestiżowych realizacji architektonicznych, zasiadając jednocześnie w radzie miasta i rozwijając przedsiębiorstwo zajmujące się m.in. dostarczaniem materiałów budowlanych (zapewne na zasadzie pośrednictwa). Kariera Wyganowskiego jest zatem wyjątkowo zajmującym przykładem funkcjonowania osób polskiego pochodzenia w ramach wielkokulturowego imperium, jak również obrazem przemian, które dokonały się w sposobie tworzenia architektury u progu epoki nowoczesnej”. Obecny stan wiedzy pozwala stwierdzić, że Florian Wyganowski zrealizował w Rydze kilka projektów kamienic oraz kościół pw. św. Franciszka na Moskiewskim Przedmieściu. Poza Rygą wzniósł na Łotwie Kościół Najświętszego Serca Jezusa w Łatgalii oraz kościół w Rzeżycy. Z kolei na Litwie odpowiadał za projekty świątyń w miejscowościach: Jaswojnie, Krakinów, Nowe Miasto, Podbirże, Poniemunek i Komaje, a na Białorusi za realizacje w Olkowiczach i Kamionce.
Dr Jan M. Nowicki – absolwent Instytutu Historii Sztuki oraz Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Rozprawę doktorską pt. „Paradoksy ‘wiejskich katedr’. Neogotycka architektura sakralna na prowincji Królestwa Polskiego w latach 1886–1915” obronił z wyróżnieniem na Wydziale Nauk o Kulturze i Sztuce (dawny Wydział Historyczny) Uniwersytetu Warszawskiego (2023). Zatrudniony jako specjalista w Pracowni Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk (od 2022). W swoich badaniach i publikacjach podejmuje tematykę recepcji architektury średniowiecznej w epokach późniejszych, sztuki i kultury XIX i początku XX wieku, architektury gotyckiej, historii mediewistyki jako dyscypliny naukowej, historii konserwacji architektury dawnej czy zabytków Mazowsza.
