Nagrobek Michała Korniakta na Kapitolu w Rzymie | Polonika

Ród Korniaktów

Szlachecki ród Korniaktów wywodził się z Kandii (ob. Heraklionu) na Krecie. Najbardziej znanym jego przedstawicielem był Konstanty Korniakt (ok. 1520–1603), który około połowy XVI w. opuścił Kretę i przeniósł się na teren Rzeczypospolitej, aby ostatecznie osiąść we Lwowie i objąć spadek po swym zmarłym bracie. Zajmował się handlem winem, był hurtownikiem, nie stronił także od lichwy. Sukcesywnie gromadząc majątek ziemski (przynajmniej 40 wsi i 2 miasta na terenie ziem przemyskiej i sanockiej), stał się jednym z najbogatszych ludzi we Lwowie, którego nobilitował król w 1571 r. Po awansie do stanu szlacheckiego Korniakt musiał zrezygnować z zajmowania się handlem. Duży majątek pozwolił mu na fundowanie dzieł sztuki, wśród których wyróżniają się: kamienica własna, zwana Korniaktowską (później Kamienicą Królewską) przy rynku we Lwowie i wieża cerkwi Wołoskiej.

Do końca życia Konstanty Korniakt pozostał wyznania prawosławnego. Był też zasłużonym członkiem Bractwa Stauropigijnego działającego przy cerkwi Wołoskiej, mimo to utrzymywał przyjazne stosunki z jezuitami lwowskimi, a wszystkie jego dzieci przeszły na katolicyzm. Z Anną Dzieduszycką, katoliczką, ożenił się w 1575 r., i mieli trzech synów – Michała, Konstantyna i Aleksandra oraz tyleż córek: Annę (żonę kasztelana żarnowieckiego Jana Tarnowskiego), Zofię (żonę Abrahama Herburta) i Katarzynę (żonę wojewody trockiego Aleksandra Chodkiewicza, a następnie wojewody ruskiego księcia Konstantego Wiśniowieckiego). Konstanty Korniakt zmarł we Lwowie w 1603 r.

Pierworodny syn Michał Korniakt

Najstarszy syn Konstantego, Michał urodził się w 1575 r. we Lwowie, jego młodszy brat Konstanty w roku 1582 (zm. 1624), data urodzin Aleksandra nie jest znana. Bogactwo ojca oraz uzyskana przez niego nobilitacja pozwoliły młodemu Michałowi zapisać się w 1590 r. na studia na Akademii Krakowskiej. Po ich ukończeniu wyruszył odbyć dalszą część edukacji do Ingolstadt w Bawarii i na Uniwersytet w Padwie, gdzie był odnotowany w 1593 r. W podróż edukacyjną po Europie zabrał ze sobą także dwóch młodszych braci. Cała trójka trafiła następnie do Rzymu, gdzie niespodziewanie 18 marca 1594 r. Michał Korniakt zmarł w wieku zaledwie 19 lat.

Nagrobek Michała Korniakta

Z inicjatywy braci Konstantego i Aleksandra, zapewne wkrótce po śmierci Michała, został wykonany nagrobek, który zawisł na ścianie w prawej nawie bocznej, pomiędzy kaplicami San Girolamo (zwaną San Bonaventura) oraz Crocifisso (Ukrzyżowania) w bazylice Santa Maria in Aracoeli (Matki Bożej Ołtarza Niebiańskiego) na Kapitolu.

Nagrobek, wykonany z wielobarwnych marmurów, ma wymiary 126 cm szerokości i 280 cm wysokości. Ma formę płyty w bogatym, architektonicznym obramieniu z pseudopilastrów u dołu posadowionych na różowym postumencie i zwieńczonych fragmentami trójkątnych przyczółków. W środku znajduje się owalna nisza z czarnym wnętrzem. Mieści się tu alabastrowy portret popiersiowy Michała Korniakta, ujęty ramą z ornamentu okuciowego, z którego zwieszają się girlandy owocowe spięte na osi uskrzydloną główką anielską z białego marmuru. Tło wykonano z żółtego, żyłkowanego kamienia. Poniżej widnieje czarnomarmurowa tablica z inskrypcją upamiętniającą Michała Korniakta, również w okuciowym obramieniu. Całość nagrobka u dołu zamyka rozbudowany białomarmurowy kartusz herbowy, na czarnym, wklęsło-wypukłym tle. Trzony pilastrów oraz postument w zwieńczeniu mają wypełnienie z zielonego marmuru.

Epitafium Michała Korniakta ma formę charakterystyczną dla rozwiniętej rzymskiej sztuki manierystycznej. Znamienne jest szczególnie użycie do jego wykonania wielobarwnych marmurów i alabastru skontrastowanych z elementami prostej architektury. Najciekawszym elementem nagrobka jest portret zmarłego Korniakta, który nie nosi śladów antykizacji, jak to często wówczas bywało. Wręcz przeciwnie, ukazuje w sposób realistyczny młodzieńca w modnej szacie i z podkreślonymi cechami fizjonomicznymi. Jego wydatny i garbaty nos oraz pełne wargi zdradzają greckie korzenie Michała.

Właśnie ze względu na realizm przedstawienia portretowego szukano twórcy popiersia pośród artystów niderlandzkich lub francuskich, pracujących w tym czasie w Rzymie. Część badaczy przypisuje rzeźbę Nicolasowi Cordierowi (1567–1612, zwanemu Egidius della Riveire lub Il Franziosino) lub Nicolasowi Mostaertowi (1530–1604). Bez względu jednak na nieznane autorstwo nagrobek Michała Korniakta bez wahania jest uważany za najwybitniejszy artystycznie szesnastowieczny polonik rzymski, zaraz po nagrobku kardynała Stanisława Hozjusza w bazylice Santa Maria in Trastevere na Zatybrzu.

Agata Dworzak